Autoprzeciwciała
U zdrowych osób układ odpornościowy chroni człowieka przed zakażeniami m.in. poprzez produkcję przeciwciał – specjalnych białek, które potrafią rozpoznać wirusy i bakterie i je zniszczyć. Dzięki układowi immunologicznemu jesteśmy w stanie samodzielnie zwalczyć ciężkie zakażenia. Czasami jednak nasz układ odpornościowy „myli się” i zwraca przeciwko własnemu organizmowi. Wówczas produkuje ogromne ilości przeciwciał zwanych AUTOPRZECIWCIAŁAMI, które atakują własne narządy i tkanki. Takie zaburzenie funkcji układu odpornościowego (inaczej immunologicznego) prowadzi do rozwoju choroby autoimmunologicznej, która objawia się np. ogólnym stanem zapalnym (gorączka, złe samopoczucie, osłabienie, utrata wagi, nieprawidłowy obraz krwi), zmianami w układzie krwionośnym (zapalenie serca, zakrzepy krwi), układzie rozrodczym (niepłodność, poronienia), układzie pokarmowym (zapalenie wątroby, zaburzenia trawienia, bóle brzucha), układzie moczowym (obrzęki kończyn, kłębuszkowe zapalenie nerek), układzie ruchu (zapalenie mięśni i stawów, przewlekłe bóle stawów) oraz na skórze i błonach śluzowych (rumienie, wysypki, liszaje, owrzodzenia, afty, wysychanie błon śluzowych oka i jamy ustnej). Nieleczone choroby autoimmunizacyjne mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia Pacjenta.
ANA – (p/ciała p/jądrowe, oznaczamy także antygeny jądrowe) – badanie ANA zawiera informację o wyniku badania (dodatni, ujemny), mianie i typie świecenia. Wynik pozytywny wskazuje na różne schorzenia autoimmunologiczne, ale również nawykowe poronienia. Do najważniejszych wzorów fluorescencji należą: homogenna – występuje w układowym toczniu trzewnym, reumatoidalnym zapaleniu stawów; ziarnista – mieszana choroba tkanki łącznej, sklerodermia, zespół Sjógrena, nawykowe poronienia o podłożu immunologicznym; centromerowa – ograniczona postać twardziny i jąderkowa – polimyositis, dermatomyositis. Wynik badań ANA podawany jest w postaci miana z zaznaczeniem typu świecenia i od tych wartości zależy jego interpretacja. Niskie miano traktuje się jako wynik ujemny, zaś wysokie, na przykład 1:320, jako dodatni. Wskazuje on na podwyższony poziom tych przeciwciał w organizmie pacjenta, dzięki czemu można postawić odpowiednią diagnozę. Każdy typ świecenia wiąże się z konkretnymi chorobami autoimmunologicznymi.
Jeśli ANA zostaną wykryte, wskazane jest wykonanie testu różnicującego – ANA Profil IgG, gdzie badane są antygeny przeciwko poszczególnym strukturom jądra komórkowego, ściśle związane z określonymi chorobami autoimunologicznymi.
nDNA – (p/ciała przeciw dwuniciowemu / natywnemu DNA) – obecne są w układowym toczniu trzewnym, innych chorobach tkanki łącznej. Stanowi ważne kryterium diagnostyczne – oznaczanie nDNA wykorzystywane jest do monitorowania leczenia.
ANCA – (p/ciała przeciw neutrofilowe) – istnieje ścisły związek między tymi przeciwciałami a układowymi, martwiczymi zapaleniami naczyń (tj. ziarniniak Wegener’a, szybko postępujące kłębuszkowe zapalenie nerek, zespół Churga – Straussa). Rozróżnia się dwa typy świecenia przeciwciał: cytoplazmatyczny (cANCA) i okołojadrowy (pANCA) – ma znaczenie w przewlekłych chorobach zapalnych jelit (choroba Leśniowskiego-Chrona; wrzodziejące zapalenie jelita grubego – Colitis ulcerosa).
AMA – (p/ciała przeciwmitochondrialne) – istnieje 9 podtypów przeciwciał przeciwmitochondrialnych (M1 – M9). Szczególne znaczenie kliniczne ma podtyp skierowany przeciwko antygenowi M2, będącemu składnikiem wieloenzymatycznego kompleksu dehydrogenazy pirogronianowej i głównym antygenem pierwotnej marskości żółciowej (PBC). Ocenia się je przy podejrzeniu pierwotnej marskości żółciowej (95% przypadków – wynik dodatni) i autoimmunologicznego zapalenia wątroby.
ASMA – (p/ciała przeciwko mięśniom gładkim) – obecne w przewlekłym, aktywnym zapaleniu wątroby (do diagnostyki różnicowej autoimmunologicznego zapalenia wątroby typu Ia- SMA dodatnie i wirusowego zapalenia wątroby – SMA ujemne); zapalenie wielomięśniowe (SMA obecne w 30% polymyositis); zespół po kardiotomii; zespół pozawałowy (z. Dresslera)
ASA – (p/ciała p/plemnikowe) – wśród 10-12% nie wyjaśnionych stanów bezpłodności można stwierdzić przeciwciała klasy IgG lub IgA, skierowane przeciwko plemnikom. Występują zarówno u mężczyzn jak i u kobiet. Materiałem do badań oprócz surowicy może być wydzielina szyjkowa i ejakulat (nasienie). Powodują bezpłodność u mężczyzn, ale również hamują ruch postępowy plemników w wyniku ich aglutynacji, hamują dojrzewanie plemników, zaburzają proces zagnieżdżenia zarodka w endometrium, prowadząc do poronień.
ACA – (p/ciała antykardiolipidowe) – wysokie miano tych przeciwciał jest związane ze wzmożonym ryzykiem nawracających zakrzepów, nawykowych poronień, trombocytopenii u matki, wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu, porodu przedwczesnego. Obecność tych przeciwciał stwierdza się także w toczniu rumieniowatym i innych chorobach tkanki łącznej.
ATA – (przeciwciała przeciwtarczycowe) – wykazano korelację między obecnością ATA a występowaniem nawracających, spontanicznych poronień oraz bezpłodności o nieznanej etiologii w porównaniu do kobiet zdrowych w wieku reprodukcyjnym. Przeciwciała ATA rzadko zaburzają czynność gruczołu tarczowego, natomiast mogą wpływać na wytwarzanie hormonów tarczyco-podobnych przez łożysko, co może prowadzić do utraty ciąży.
AOA/AZPA – (p/ciała p/jajnikowe) – mogą być skierowane przeciwko: ooplazmie, osłonce przejrzystej, komórkom tekalnym, komórkom ciałka żółtego. Ich działanie polega na uszkodzeniu tkanki jajnika; przyczyniają się do redukcji wydzielania hormonów płciowych; zaburzają proces owulacji, powodują zaburzenia płodności. Występują one m.in. w: pierwotnej niewydolności jajników u pacjentek, które kilkakrotnie poddawały się sztucznemu zapłodnieniu, u kobiet o niewyjaśnionej etiologii niepłodności.
APA – (p/ciała przeciwko łożysku) – skierowane przeciwko strukturom łożyska. Pojawiają się u kobiet z nawykowymi poronieniami.
APL – (/ciała anty-fosfo-lipidowe) – odpowiedzialne za powstanie zespołu antyfosfolipidowego będącego przyczyną poronień nawykowych. Ich obecność jest przyczyną zakrzepów w naczyniach krwionośnych, również w naczyniach łożyska, powodując obumarcie płodu i poronienie. Największe znaczenie ma obecność p/ciała przeciw B2-glikoproteinie, kardiolipinie i fosfatydyloserynie.
LCT – (przeciwciała limfocytotoksyczne) – przeciwciała skierowane przeciw alloantygenom partnera zlokalizowanym głównie na jego limfocytach. Może służyć jako test monitorujący powstawanie przeciwciał blokujących u partnerki po alloimunizacji limfocytami partnera. Ich brak (przeciwciał blokujących) lub niedobór jest jednym z zasadniczych mechanizmów alloimmnologicznych prowadzących do poronień nawykowych.
Panel alergologiczny – badanie polega na oznaczeniu swoistych przeciwciał Klasy IqE obecnych we krwi i powoduj1cych reakcje alergiczne. Można je wykonywać już u niemowląt i małych dzieci, ponieważ testy skórne są nie miarodajne, gdy pacjent przyjmuje leki przeciw alergiczne lub inne uniemożliwiające ocenę wyników testów skórnych.
RF – (czynnik reumatoidalny) – autoprzeciwciało klasy IgM lub IgG. Wartości dodatnie RF obserwuje się w: reumatoidalnym zapaleniu stawów, zapaleniu naczyń, przewlekłych chorobach wątroby, sarkoidozie, hepatitis typu B i in.