Alloimmunizacja w teorii i praktyce

Alloimmunizacja matki antygenami krwinek czerwonych to problem rozpoznawany na całym świecie. Rozwój nowoczesnej medycyny umożliwia zoptymalizowanie wyników opieki matki, płodu i noworodka poprzez wczesne wykrywanie zagrożenia, właściwą konsultację i działania pozwalające na ograniczenie ryzyka. Czym zatem jest alloimmunizacja, do czego prowadzi i jakie istnieją możliwości diagnostyki i leczenia? 

Alloimmunizacja – co to?

Alloimmunizacja krwinkami czerwonymi, nazywana także erytroblastozą płodową, oznacza wytworzenie przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom krwinek czerwonych u płodu. Występuje wówczas tzw. konflikt serologiczny lub inaczej, konflikt matczyno-płodowy. Jest to sytuacja bardzo niebezpieczna zarówno dla matki, jak i dziecka, ponieważ w konsekwencji może prowadzić do hemolizy i niedokrwistości u płodu. Najłagodniejszą postacią hemolizy jest anemia u noworodka, której towarzyszy powiększona śledziona. Kolejną postacią choroby hemolitycznej jest ciężka żółtaczka. Najgroźniejszą postacią choroby jest uogólniony obrzęk płodu. Jest on na tyle poważny, że najczęściej doprowadza do obumarcia płodu jeszcze w łonie matki lub zaraz po narodzeniu. 

Na czym polega konflikt serologiczny i jakie są jego rodzaje?

Istnieje kilka rodzajów konfliktu serologicznego. Wyróżniamy zatem konflikt serologiczny w obrębie głównych grup krwi A, B, AB i 0, konflikt serologiczny w układach Kell, Kidd, Duffy, konflikt płytkowy oraz konflikt serologiczny w obrębie grup Rh. Ten ostatni występuje najczęściej. Mowa o nim wówczas, gdy kobieta w ciąży ma grupę krwi Rh(-), a dziecko Rh(+) odziedziczoną po ojcu. Tego rodzaju konflikt może prowadzić do ciężkiej choroby hemolitycznej. Sam konflikt serologiczny polega na reakcji układu odpornościowego matki, czyli tzw. immunizacji. Reakcja ta uruchamiana jest wówczas, gdy nawet niewielka ilość krwi płodu dziecka z odczynnikiem Rh(+) oddziedziczonym po ojcu trafi do krwioobiegu matki o grupie krwi z odczynnikiem Rh(-). Ze względu na to, że krwinki płodu mają inne antygeny niż krwinki matki, układ odpornościowy kobiety traktuje je jako wrogie i zaczyna produkować niszczące je przeciwciała. Teoretycznie łożysko powinno zapobiegać mieszaniu się krwi matki z krwią płodu, jednak w tym przypadku łożysko nie stanowi wystarczającej bariery i może dochodzić do niewielkich „przecieków” w krążeniu matczyno-płodowym. 

W jaki sposób ograniczyć ryzyko wystąpienia choroby hemolitycznej noworodka?

Jak już wspomnieliśmy alloimmunizacja, może być przyczyną wystąpienia choroby hemolitycznej u noworodka. Nowoczesna medycyna pozwala na zapobieganie takiej sytuacji jeszcze podczas życia płodowego. W pierwszej ciąży konflikt serologiczny rzadko prowadzi do wystąpienia choroby hemolitycznej u płodu lub noworodka. Jeśli jednak w trakcie jej trwania nastąpiła immunizacja, czyli uczulenie matki antygenami krwinek płodowych i wytworzenia przeciwciał wymagana jest odpowiednia profilaktyka poprzez podanie preparatu immunoglobuliny anty-D w dawce odpowiedniej do zaawansowania ciąży. Obecność przeciwciał w organizmie matki zwiększa bowiem ryzyko w drugiej i każdej kolejnej ciąży, jeśli ponownie płód będzie miał grupę krwi Rh(+). Wówczas ryzyko wystąpienia konfliktu serologicznego jest bardzo duże. 

Jak wykryć konflikt serologiczny?

Podstawą wykrywania konfliktu matczyno-płodowego jest wykonanie badania obecności przeciwciał odpornościowych w surowicy krwi ciężarnej z grupą Rh(-). Badanie to należy wykonać na początku ciąży i powtarzać regularnie co 2 miesiące. To i inne niezbędne badania możesz wykonać w laboratorium APC-Analizy Medyczne w Łodzi.